Lấy bối cảnh giai đoạn hậu Khải Huyền, thành phố New York đã được bày ra trước mắt khán giả, với giọng nói đầy sức thuyết phục của Patrick Stewart cho chúng ta biết viễn cảnh tương lai là “một thế giới tối tăm, hoang tàn với chiến tranh, đau khổ và mất mát cho cả hai bên”. Chủ đề chính của bộ phim đã được diễn tả rõ ràng trong những câu hỏi sớm được đặt ra: “Chúng ta sẽ chịu đựng số phận như vậy sao, bị hủy diệt ở địa ngục đời đời… hay chúng ta có thể tiến hóa đủ nhanh để thay đổi số phận? Có phải tương lai sẽ thực sự như vậy?”
Khung cảnh đổ nát và trận chiến sống còn giữa người đột biến và lực lượng Sentinel
Câu hỏi rằng – liệu chúng ta có thể làm bất cứ điều gì để thay đổi tương lai? – là trọng tâm của phim X-men: Ngày cũ của tương lai. Phe dị nhân đột biến giáo sư X (Patrick Stewart) và Magneto (Ian McKellen) phải quay về quá khứ để ngăn chặn cuộc chiến sống còn tuyệt vọng trong nỗ lực chống lại lực lượng Sentinel – những chiến binh robot mạnh mẽ với khả năng hấp thụ sức mạnh của những dị nhân đột biến mà chúng đối mặt. Nhân vật được yêu thích trong các phần trước Wolverine (Hugh Jackman) đã đồng ý để cho ý thức của anh quay ngược thời gian và trở về quá khứ, sống trong thể xác của mình năm 1973, gánh vác nhiệm vụ ngăn chặn hành vi dẫn đến nguyên nhân tạo nên chương trình Sentinel và bảo đảm an toàn cho loài người cũng như dị nhân đột biến.
Năm 70, Wolverine cùng đồng minh đã thành công trong việc ngăn chặn âm mưa ám sát nhà Khoa học ghét dị nhân đột biến Bolivar Trask (Peter Dinklage), nhưng lại khám phá ra một viễn cảnh mới của lịch sử dẫn đến sự khởi đầu của chương trình Sentinel. Hank “Quái vật” McCoy (Nicholas Hoult) đã nói với Wolverine về một giả thuyết trong vật lý lượng tử rằng: thời gian không thể biến đổi được, chỉnh sửa nó để chống lại sự thay đổi của chính nó – bạn có thể làm nó gợn sóng nhưng không thể thay đổi hướng của dòng chảy trên một dòng sông. Nếu giả thuyết này là đúng, thì chúng ta không thể làm gì để thay đổi tương lai đã được viết ra.
Liệu chuyến trở về của Wolverine có giải quyết được vấn đề
Mystique (Jennifer Lawrence) với những hành động cá nhân đã xác định số phận của nhân vật chính này, người mà trong tập phim X-men trước đã bỏ rơi người bạn thơ ấu của mình Charles Xavier (James McAvoy) để gia nhập với lực lượng chiến đấu của Magneto (Michael Fassbender). Hành động ám sát Trask là sự kiện chủ chốt dẫn đến việc khởi động chương trình Sentinel. Charles kêu gọi Mystique dừng kết hoạch trả thù của cô ấy, và nói rằng, “Chúng ta đang được ban cho một cơ hội thứ hai để khả định rằng chúng ta là ai”. Trong suốt tập phim, anh ta đã thất bại trong việc thuyết phục một lỗ tai điếc.
Mystique không phải là người duy nhất cần quay lại từ con đường lầm lạc. Khi Wolverine du hành thời gian và lần đầu tiên nhìn thấy con người Giáo sư X những năm 1970, vị cố vấn của anh cũng như chính ngôi trường mà ông ấy thành lập cho những đứa trẻ có năng khiếu đang rơi vào trạng thái tuyệt vọng. Đắm chìm trong cảm xúc bị phản bội bởi Magneto và Mystique, ông ấy giờ đây bị lệ thuộc vào thuốc để chữa bệnh, nhưng lại có tác dụng phụ làm ức chế sức mạnh siêu nhiên của mình. Khi Magneto hỏi, đầy hoài nghi rằng, “Anh đã từ bỏ sức mạnh của mình chỉ để có thể đi lại được ư?” Charles trả lời – “Tôi đã từ bỏ chúng để tôi có thể an giấc” – để bày tỏ mức độ tổn thương tinh thần của ông ấy. Wolverine nhắc Charles về một khả năng khác, rằng “Vị giáo sư mà tôi được biết sẽ không bao giờ quay lưng lại với những người lầm lạc”. Charles vẫn không bị thuyết phục bởi những câu chuyện tương lai của Wolverine, nhưng đồng ý giúp anh ta nhằm giúp Mystique tìm lại hướng đi một lần nữa.
Ngược lại, Magneto lại nhanh chóng đồng ý với nhiệm vụ thay đổi tương lai của Wolverine. Wolverine và những người đồng hành đã giải cứu Magneto khỏi một nhà tù an ninh cao cấp ở lầu Năm Góc, trong một khung cảnh đầy thú vị và vui tươi. Ban đầu Magneto vui vẻ đi theo kế hoạch, nhưng sau đó lại tách ra theo ý riêng của mình, cho thấy một cách làm tàn nhẫn – máu lạnh hơn để ngăn ngừa sự thống trị của Sentinel trong tương lai. Giống như Mystique, hành động của ông ta được diễn tả qua tính cách nhân vật, và tính cách này vẫn không thay đỗi.
Trong đoạn cuối, việc công và tư đã tìm đến với nhau. Trong khi kẻ cướp thời gian Wolverine ngăn chặn không để Mystique giết Trask ở Paris, cô ta vẫn cố tìm cách trả thù nhà khoa học. Cuối cùng, những Sentinel trong thế giới tương lai tìm thấy được những người đột biến cuối cùng, còn trong những năm 1970 Mystique chĩa súng vào Trask. Khi mà cả thế giới đang dõi theo hành động của Mystique, cô nhận ra rằng nên để cho Trask sống, để ngăn ngừa hậu quả của sự hủy hoại của thế giới.
Lực lượng Sentinel hùng mạnh được sản xuất để tiêu diệt hoàn toàn người đột biến
Nhiệm vụ nói lên tiếng nói kết thúc tập phim được trao cho James McAvoy trong vai Giáo sư X, cho biết, “Vô số lựa chọn xác định nên số phận chúng ta. Mỗi lựa chọn làm dao động dòng sông thời gian. Và khi dao động đủ mạnh nó sẽ làm thay đổi hướng dòng nước, vì tương lai không bao giờ được sắp đặt.”
Những việc đó cũng chỉ là khoa học viễn tưởng. Hầu hết chúng ta không có được sự giúp đỡ từ những siêu anh hùng đột biến, quay ngược thời gian để thay đổi lịch sử. Chúng ta có thể làm được gì để thay đổi “ngày cũ của tương lai” khi hằng ngày chúng ta phải chiến đấu với những câu hỏi về số phận và thay đổi trong cuộc sống hiện tại? Đối với chúng ta, dòng sông thời gian là dòng chảy một chiều, và chúng ta không thể bước đi trên bờ sông để ngâm chân của chúng ta một lần thứ hai vào dòng nước đã chảy qua rồi.
Dù tồn tại siêu năng lực hay là bước nhảy thời gian, “ngày cũ của tương lai” thực tế đã diễn ra. Nhiệm vụ của Wolverine lại càng khó hơn bởi bản chất tự nhiên của con người (trong đoạn phim là người đột biến). Thật là một điều vô lý khi cố thay đổi quá khứ trong khi người làm nên sự lựa chọn lại không thay đổi. Không có một sự thay đổi kèm theo, những lựa chọn mới sẽ dẫn đến những kết quả cũ. Rõ ràng rằng con người không dễ dàng thay đổi. Rất khó để chúng ta có thể thay đổi được tương lai, bởi vì những sự lựa chọn của chúng ta sẽ dẫn chúng ta đến những điều không thể lay chuyển được ở tương lai.
Kinh Thánh bày tỏ sự thật này về bản chất tự nhiên của con người. Tuy có những ý định tốt đẹp nhất, nhưng chúng ta vẫn dễ dàng nhận thấy rằng chúng ta đang làm những việc mà chúng ta không muốn làm, như sứ đồ Phao-lô nói trong Rô ma 7:15-21. Dĩ nhiên chúng ta có thể thay đổi cuộc sống của chúng ta, nhưng rũ bỏ bản chất tự nhiên của con người là điều không thể. Phao-lô có nói về sự can thiệp của Chúa trong Rô ma 8:9-11, cho phép những người đặt niềm tin vào Chúa sẽ được giải thoát khỏi xiềng xích của bản chất con người.
Chất xúc tác cho sự thay đổi trong “ngày cũ của tương lai” là Wolverine, quay về thế giới của năm 1973 và cho phép mỗi cá nhân thay đổi cả số phận của mình và của nhân loại. Nhưng trong thực tế chúng ta không có sự giúp đỡ của việc quay ngược thời gian, làm sao chúng ta có thể hy vọng để thực hiện việc thay đổi. May mắn thay, ý tưởng về một tác nhân từ bên ngoài viễn cảnh tạm thời của chúng ta lại được tìm thấy trong Kinh Thánh. 2 Phi-e-rơ 3:8 chép rằng, “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ nên quên rằng ở trước mặt Chúa một ngày như ngàn năm, ngàn năm như một ngày”. Thời gian của Chúa khác với thời gian của chúng ta. Khi Chúa Jesus được sinh ra như một con người, Chúa đã bước vào thời gian từ bên ngoài, với mục đích rõ ràng về việc thay đổi hướng đi của lịch sử nhân loại.
Chúa Jesus đã bước vào thế gian từ bên ngoài khoảng không gian và thời gian mà con người có thể hiểu được
Kinh Thánh có đề cập đến sự báo trước của Chúa về lịch sử loài người, cả về tổng thể vũ trụ cũng như mỗi cá nhân. Nhưng, cũng có nhiều lần Kinh Thánh đề cập đến quyền tự do và khả năng lựa chọn của mỗi cá nhân trong việc phản ứng với sự can thiệp của Chúa Jesus. Cả trong Kinh Thánh Cựu Ước (ví dụ như trong: Phục Truyền Luật Lệ Ký 30:19) và trong Tân Ước (ví dụ: Giăng 3:16-18), trách nhiệm của sự lựa chọn được đặt trên con người với sự ban cho về một khởi đầu mới.
Charles Xavier khẩn cầu Mystique rằng, “Chúng ta đang được ban cho một cơ hội thứ hai để khẳng định rằng chúng ta là ai”. Cơ Đốc nhân tin rằng Chúa Jesus thật sự ban cho một cơ hội thứ hai – một cơ hội để không còn bị bắt làm nô lệ của bản chất con người tội lỗi nữa, mà thay vào đó, được tự do để trở thành người mà Chúa muốn chúng ta trở thành. Một điểm trong phim, Patrick Stewart (Giáo sư X) trò chuyện với chính ông ấy lúc trẻ rằng “Sức mạnh vĩ đại nhất chúng ta có được là: chịu đựng nỗi đau của họ mà không làm vỡ nó. Và năng lực này được sinh ra từ sức mạnh của con người: niềm hy vọng”. Bằng cách trở thành con người, cùng trải nghiệm, chịu đựng nỗi đau của chúng ta và qua đó bày tỏ một lối thoát, Chúa Jesus cung cấp một phương cách chân thật để xác định lại, tìm ra một hướng đi mới, và để thay đổi tương lai của chúng ta.
Trở thành con người và gánh chịu nỗi đau như một con người là cách Chúa Jesus đã làm để giải thoát chúng ta khỏi tội lỗi
Sự thay đổi đó thật không dễ dàng. Quyết định tha mạng cho Trask là một điều thật sự khó với Mystique. Cô ấy phải quay về với quyết định trước đó của mình rằng: cô ấy sẽ không nhân nhượng với Trask, vì tội ác của hắn trên những anh em đột biến khác là quá kinh tởm. Cũng như vậy, Chúa Jesus yêu cầu một sự thay đổi thứ tự ưu tiên tương xứng với một tương lai được biến đổi mà Ngài ban cho chúng ta. Chúa Jesus yêu cầu những người đi theo Ngài phải “mang thập tự mình mỗi ngày” (Luca 9:23), phải bỏ đi thứ tự ưu tiên của chính mình và thay vào đó bám chặt thứ tự và tiêu chuẩn của Chúa Jesus. Ngài ban cho chúng ta một món quà miễn phí về một sự khởi đầu mới, nhưng không phải bởi vì miễn phí mà nó lại không có giá trị gì cả.
Tương lai của chúng ta có được sắp đặt không? Có một nghịch lý trong suy nghĩ của những Cơ Đốc nhân: tin vào lời tiên tri của Chúa về tương lai và uy quyền tối cao của Ngài, nhưng cũng tin chắc rằng mỗi người chúng ta có quyền tự do lựa chọn tương lai cho mình. Như nhà làm phim đã bày tỏ, khi tương lai chưa được viết ra, “đó là một thế giới của vô số khả năng và vô vàn kết quả”. Về khía cạnh Kinh Thánh, kết quả tổng thể luôn cố định (những người tốt sẽ thắng), nhưng thứ bậc của chúng ta trong kết quả đó được quyết định dựa vào những lựa chọn của chúng ta, dựa vào việc chúng ta xác định chúng ta là ai. Như Wolverine nhận xét, “chỉ bởi vì ai đó phạm sai lầm và lạc lối, thì không có nghĩa là họ sẽ thất bại mãi mãi”.
